Polskojęzyczna dezinformacja rosyjska w komunikatorze Telegram i mowa nienawiści wobec Ukraińców (policy brief; 2024)

W niniejszym badaniu zastosowano metodę mieszaną, która łączy ilościowe i jakościowe elementy analizy treści w celu ujawnienia wpływu rosyjskiej dezinformacji na polskojęzyczny krajobraz medialny i wenalizację języka polskiego przeciwko Ukraińcom. Zebrane przykłady są dowodem mowy nienawiści rozpowszechnianej przez wspomniane kanały w Telegramie. Podejście ilościowe pozwala na zebranie i analizę danych dotyczących częstotliwości występowania mowy nienawiści w analizowanych kanałach. Z kolei analiza jakościowa pozwala na bardziej szczegółowe zidentyfikowanie treści, które stanowią największe zagrożenie dla wizerunku Ukraińców w Polsce oraz dla komunikacji dwustronnej.

Dane zostały zebrane poprzez przegląd treści na tych kanałach w Telegramie:

Po pierwsze, zauważyliśmy liczne błędy językowe i rusycyzmy w analizowanych wpisach. Wskazuje to, że ich treść została najprawdopodobniej stworzona przez osoby, dla których językiem ojczystym jest rosyjski, a nie polski. Zauważyliśmy również powielanie informacji z rosyjskojęzycznych kanałow w Telegramie tzw. segmentu Z, blisko powiązanego z PMC Wagner. Ponadto takie wnioski wyciągnięto również na podstawie znaków charakterystycznych wskazanych w licznych badaniach, takich jak przez autorstwo OKO.press i Investigače.

Rosyjska propaganda często wykorzystuje manipulacyjne słownictwo i mowę nienawiści, aby wpływać na masową świadomość i kształtować negatywne postawy wobec Ukraińców. W postach celowo używa się takich zwrotów jak „banderowiec” czy „maszynka do mięsa”, które mają na celu wywołanie agresywnych emocji i odczłowieczenie drugiej strony. Taki język dzieli ludzi na grupy „my” i „oni”, co jest skuteczną strategią zwiększania napięcia i nieufności między narodami. Podział ludzi na takie grupy jest zakorzeniony na poziomie neurobiologicznym.

W kontekście stosunków polsko-ukraińskich taka retoryka podkreśla konflikty historyczne, co stwarza wrażenie zagrożenia dla kultury polskiej ze strony kultury ukraińskiej. Temat ochrony tożsamości narodowej i zachowania tradycji kulturowych jest jednym z głównych punktów, na których koncentruje się rosyjska propaganda, ponieważ uruchamia potężny psychologiczny mechanizm obrony „swojej grupy”.

Teksty koncentrujące się na rzekomej „ukrainizacji” Polski zachęcają do negatywnego nastawienia do ukraińskich migrantów, którzy są postrzegani jako zagrożenie dla stabilności i bezpieczeństwa. Tworzy to atmosferę podejrzliwości wobec Ukraińców pracujących w Polsce i rozwijających sektor usług (restauracje, salony kosmetyczne, hotele). Taka retoryka neguje potencjalne korzyści społeczno-ekonomiczne płynące z imigracji, zamiast tego kreując obraz zagrożenia dla kultury narodowej. Jest to korzystne dla podsycania napięć międzyetnicznych i sprzyja tworzeniu warunków do wojny hybrydowej. Strategia ta przyczynia się do destabilizacji sytuacji politycznej, odwraca uwagę od konfliktów wewnętrznych i osłabia zdolność kraju do skutecznego przeciwstawiania się zagrożeniom zewnętrznym. Tego typu działania pozwalają Rosji wykorzystywać słabości społeczeństw do rozszerzania swoich wpływów i zmniejszania wsparcia sojuszników.